Grieken zijn belastingontduikers, Italianen feesten te veel. Afgeven op
zuidelijke eurolanden is in Nederland (en Duitsland) een populair
tijdverdrijf geworden tijdens de eurocrisis. Met als simpele conclusie: de
noordelijke eurolanden, die dezelfde economische waarden delen, kunnen maar
beter samen verder.

Maandagavond 5 december trakteerde kredietbureau Standard & Poors de
zogenoemde AAA-landen op een onaangename verrassing:
als de eurocrisis niet wordt opgelost verliezen ook Duitsland, Nederland,
Oostenrijk en Finland de hoogste beoordeling voor de kredietwaardigheid.

Uiteraard kun je dan nog altijd zeggen: als je met z’n allen een stapje terug
doet, valt individuele landen weinig te verwijten. Maar voor Nederland ligt
dat toch een slag anders.

Zwarte wolk Nederland
Zakenkrant The Wall Street Journal legde afgelopen maandag nog eens fijntjes
de vinger op de zere plek: Mortgage
Burden Looms over Dutch, kopte het huisblad van ’s werelds
topbeleggers en financiële experts. Nu was de inhoud van het bijbehorende
verhaal over de Nederlandse huizenmarkt niet veel anders dan wat goed en wel
bekend is, maar het probleem staat zo wel bij investeerders over de hele
wereld op het netvlies.

Mede door de hypotheekrente-aftrek hebben Nederlandse huishoudens een enorme
hypotheekschuld opgebouwd. De bruto hypotheekschuld is afgezet tegen het
gemiddelde inkomen hoger dan in welk ander euroland ook. Dit maakt Nederland
extra kwetsbaar voor een schok op de huizenmarkt, zoals toezichthouder De
Nederlandsche Bank (DNB)
afgelopen november indringend naar buiten bracht.

Overwaarde bij babyboomers
Dinsdag 6 december publiceerde DNB een
zeer verhelderend grafiekje over de risico's op de hypotheekmarkt.
Gemiddeld is de marktwaarde van Nederlandse woningen nog altijd veel hoger
dan de omvang van de hypotheekschuld. Maar als je de verhouding tussen
woningwaarde en hypotheekschuld per generatie opdeelt, zie je dat de
risico's de afgelopen 15 jaar vooral voor jongeren enorm veel groter zijn
geworden.

Had de groep 25- tot 35-jarige huiseigenaren in het midden van de jaren
negentig nog een eigen vermogensbuffer van 30 tot 40 procent, sinds 2009 is
de gemiddelde overwaarde bij deze groep negatief. Dat wil zeggen: de
hypotheekschuld is hoger dan de woningwaarde. Tophypotheken en
aflossingsvrije leningen hebben vooral jongere huiseigenaren kwetsbaar
gemaakt.

"Opvallend is dat de groep huishoudens met een lage overwaarde ook over
relatief weinig spaartegoed beschikt om de hypotheek mee af te lossen. De
belangrijkste oorzaak hiervan is simpelweg dat zij relatief kort geleden een
hypotheek zijn aangegaan en dus nog weinig tijd hebben gehad om vermogen op
te bouwen", stelt DNB.

Hypotheekjunkies
Nederlanders zijn, mede door de ruime leenvoorwaarden die banken jarenlang
hanteerden, hypotheekjunkies geworden. Nu is er weliswaar geen acuut risico:
het aantal wanbetalingen op hypotheekleningen is nog altijd zeer laag, de
werkloosheid is laag - en als die verder oploopt is er eerst nog het vangnet
van de WW-uitkering.

Maar de huizenmarkt vormt voor de Nederlandse economie wel een 'systeemrisico'
waar iets aan moet gebeuren. Het liefst via een breed hervormingsplan dat
het aantrekkelijker maakt om af te lossen op hypotheekleningen.

Mes op de keel
Het slimste zou zijn om zo'n brede hervormingsagenda in gang te zetten op een
moment dat er geen acute crisis is op de huizenmarkt: nu dus.

Dan voorkom je dat je op een dag opeens tot 'besmet' wordt verklaard, waarna
de staatsrente omhoog vliegt en je je de blaren op de tong moet praten om
internationale beleggers uit te leggen dat je wél een solide economie hebt.
En niet alleen dat, je moet ze ook beloven dat je nu echt gaat hervormen. Je
komt kortom in precies dezelfde situatie terecht als premier Monti van
Italië.

In het artikel van The Wall Street Journal is ook de reactie van premier Rutte
opgenomen over risico's van de Nederlandse huizen- en hypotheekmarkt. "It's
not a big issue...if you look at the whole picture."

Staat genoteerd.

Rutte, maar in bredere zin CDA, VVD en PVV verklaren elke suggestie om het
fiscale regime rond hypotheekleningen zo aan te passen dat aflossen wordt
gestimuleerd taboe.

Mocht Nederland nog eens, met het mes van de financiële markten op de keel,
bij het Europese noodfonds of het IMF moeten aankloppen wegens een uit de
hand gelopen akkefietje op de woningmarkt, dan valt vrij precies aan te
wijzen wie verzuimde om in te grijpen toen het nog kon.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl